De Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten te Zoetermeer

De Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten (BS) was een op 5 september 1944 officieel opgezette bundeling van de tot dan toe weinig samenwerkende eigenlijke verzetsgroepen. De Binnenlandse Strijdkrachten kwam dan ook voort uit de drie belangrijkste verzetsgroepen: de Ordedienst (OD), de Landelijke Knokploegen (LKP) en de Raad van Verzet (RVV).

Tot 1944 werkten de verzetsgroepen, voor zover zij al contact hadden, zelfstandig onder supervisie van het Bureau Bijzondere Opdrachten van de regering in Londen. Toen ze werden samengevoegd tot de BS werd Prins Bernhard aangesteld als bevelhebber van de BS, hoewel hij in Londen verbleef. Commandant van de BS in het bezette Nederland werd kolonel Henri Koot die zich in Amsterdam bevond.

In Zoetermeer werd in September aan Tandarts Kentgens gevraagd door prof. Heertjes, de Districtscommandant te Delft, of deze de leiding wilde nemen over de Zoetermeerse BS en als plaatsvervangend commandant koos Kentgens de Wachtmeester der Marechaussee van Rij.

De BS werd voorzien van wapens die ingepikt waren van Duitsers totdat Joop Havenaar, eigenaar van het sigarenmagazijn op de Stationsstraat, werd ingezet om voedsel uit Zoetermeer te ruilen in Rotterdam voor wapens. In Zoetermeer is geen enkele wapendropping geweest en daardoor had de BS alleen maar in beslag genomen Mausers en Wilhelmina karabijnen die al in het begin van de oorlog waren opgevist uit de sloot waar na de capitulatie in 1940 de Nederlandse soldaten ze hadden gedumpt, zodat deze niet in handen van de Duitsers zouden vallen. Dit veranderde toen bleek dat de BS in Rotterdam ruim werd voorzien van wapendroppings, maar totaal niets te eten hadden en dat had Zoetermeer wel met alle boeren in de omstreek. Dus werd er een soort ruilhandel opgezet, wapens voor eten en dat heeft de heer Havenaar op de fiets wekelijks gedaan. Deze heer Havenaar had een mank been en had daardoor vrijstelling van tewerkstelling in Duitsland en kon zo gaan en staan waar hij wilde. In April 1945 was de ruilhandel zo goed verlopen dat bijna ieder lid van de BS een stengun had met de daarbij behorende munitie.

Uiteraard moest er ook geoefend worden met deze stenguns en ook exercitie stond op het programma. Na de oorlog zouden de eerste maanden door de BS toezicht worden gehouden op het oppakken van NSBers en ook zouden de BSers de overgebleven Duitsers ontwapenen en samenbrengen in openbare gebouwen totdat de Geallieerden gearriveerd waren en het Gemeentelijke bestuur gezuiverd was in Zoetermeer. Het oefenen werd ver weg van de destijds bewoonde wereld gedaan en de plek die daarvoor was uitgekozen was een boerenschuur van de familie van Straalen aan de Zegwaartseweg. Tijdens een van die exercities op de zolder van de boerenschuur is er een keer een stengun per ongeluk afgegaan, deze wapens waren uiterst onbetrouwbaar als men ze stootte, dan kon het wapen nog wel eens spontaan afgaan. De kogels hiervan kwamen beneden tussen de koeien terecht en ook werden er 2 koeien geraakt. Toen zijn een aantal leden van de BS slager Jan Vollebregt gaan halen in de Dorpsstraat en gevraagd een schietmasker mee te nemen om de geraakte koeien af te maken. Toen Jan aankwam was er een koe al overleden, maar de andere lag heerlijk te kauwen op wat stro en deze heeft Jan dan ook niet afgemaakt, die koe is blijven leven.

5 Mei

Op 5 mei vroeg in de ochtend werden de leden van de BS gewekt met het nieuws dat het eindelijk zover was, de Duitsers hadden gecapituleerd in Nederland en zij mochten eindelijk in actie komen. De verzamelplaats van de 68 BSers was de openbare school aan de Dorpsstraat 114 (thans is hier de Pasta Company gevestigd) en hier werden de wapens en orders uitgedeeld. Aan de overkant van de school, in de "School Met Den Bijbel" (thans is hier Lunchcafé De Zoetelaar gevestigd) aan de Dorpsstraat 99 waren de Duitsers nog aanwezig, maar dit waren eigenlijk niet allemaal Duitsers, deze manschappen waren gevangen genomen Russen die konden kiezen, of in Duitse dienst of in een concentratiekamp. Deze Russen kozen voor de eerste optie en waren in Zoetermeer gelegerd als werktroepen. De onderofficieren en officieren waren wel Duitsers onder leiding van een monocle dragende Pruisische Majoor die zwaargewond geraakt was tijdens gevechten aan het Oostfront.

Rond een uur of 13.00 gingen er geruchten dat er Duitsers onderweg waren om de school te overvallen en daar de BS te ontwapenen. De BS commandant heeft hierop de opdracht gegeven aan de manschappen om de wapenen te demonteren en deze te verstoppen achter de school. Terwijl men hier nog bezig was, kwamen er plotseling een 15 tal Duitsers het schoolplein op rennen en instinctief zijn de manschappen op de vlucht geslagen en de vaart achter de school ingesprongen om vervolgens in de toen nog weilanden erachter proberen te ontkomen. Vanuit de school en het naastliggende perceel hebben de Duitsers toen het vuur geopend op de vluchtende troepen en deze vluchtende groep was groep 1 van sectie 2 en bestond uit 8 mannen. Van deze mannen werd Wout Steenhuis als eerste geraakt in zijn arm achter de school door een Duitser in de school. Hierna is gezien dat Cornelis van Eerden werd getroffen en op de grond viel en verder de dijk af rolde, waarschijnlijk niet direct gedood, want ooggetuigen hebben hem nog zijn hoofd zien bewegen en hem iets zien mompelen. Ook Jan Hoorn werd op de dijk neergeschoten en was op slag dood, want men heeft hem niet meer zien bewegen. De rest van de aanwezige BS is opgesloten in een lokaal van de school en werden de volgende ochtend 6 mei vroeg vrijgelaten door de Duitsers die daarna, tegen de geallieerde regels in, vertrokken naar Duitsland.

In tegenstelling tot beweringen uit het verleden hebben de Duitsers in de school aan de overkant deze overval niet uitgevoerd, maar was dit een eenheid op terugtocht naar Duitsland. Waarschijnlijk heeft een gedeelte van deze eenheid zich geprovoceerd gevoeld door de gewapende BS'ers of wilde wraak wegens de capitulatie en hebben daardoor de school bestormd. Aangezien dit een oorlogsmisdaad is, is het raar dat er nooit stappen zijn ondernomen om deze misdadigers te straffen. Het ging om de volgende eenheid:

  • Beobachtungs-Abteilung 27
  • Einheit: 2. Schallmess-Batterie
  • Feltpostnummer: 10193

De leidinggevende officier was Oberlt. A. Arens
De aanstichter van de overval op de school was Hauptwmr. Kurt Wenz